އޮކްޓޫބަރު މަހުގެ 7 ވަނަ ދުވަހުން ފެށިގެން ޣައްޒާގެ މުސްލިމުން ތަޙައްމުލު ކުރަމުން އެ ދަނީ މީގެ ކުރިން ދުވަހަކު ވެސް ކުރިމަތިވެފައި ނުވާ ފަދަ ނުރައްކާތެރި، އަނދިރި އަދި ބިރުވެރި ދުވަސްތަކަކާއެވެ. ޔަހޫދީންގެ ބޮންތަކުން ސަލާމަތްވާނެ އެއްވެސް ގޮތެއް ނެތެވެ. ބަލައިލި ކޮންމެ ދިމާލަކުން ފެންނަނީ ސުންނާފަތި ކޮށްލާފައިވާ ޢިމާރާތްތަކެވެ. ހުއްޓުމެއް ނެތި އިވެމުން ދަނީ ޔަހޫދީންގެ ނުރައްކާތެރި ބޮންތައް ގޮވާ އަޑެވެ. އެ ރަޙުމު ކުޑަ ޙަމަލަތަކުގައި ޒަޚަމު ކޮށްލާފައިވާ މީހުންގެ ވޭނުގެ އަޑެވެ. އަދި، ޝަހީދު ކޮށްލާފައިވާ މީހުންގެ ޢާއިލާގެ މެންބަރުންގެ ރުއިމުގެ އަޑެވެ.
ޔަހޫދީންގެ ލާއިންސާނީ ޢުދުވާން ތިންވަނަ މަހަކަށް ފެށިގެން ގޮސްފައިވާއިރު، ޣައްޒާގައި ދިރިއުޅޭ 2.3 މިލިޔަނެއްހާ މުސްލިމުންނަށް ވަނީ އިތުރު ނުރައްކަލަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިފައެވެ. އެއީ، ބަލިމަޑުކަމެވެ. ޣައްޒާއިން ކާބޯތަކެއްޗާއި ސާފު ފެން ހުސްވެފައިވާއިރު، އަދި ރައްކާތެރި ހިޔާވަހިކަމެއް ނެތްއިރު، އެ ސަހަރުގައި ނުރައްކާތެރި ބަލިތައް ގިނަވެ، ޢާންމުވާން ފަށާފައިވާ ކަމުގައި ބައިނަލްއަޤުވާމީ ޖަމުޢިއްޔާތަކުން ދަނީ ބުނަމުންނެވެ.
ޣައްޒާ އޮތީ ނުރައްކާތެރި ބަލިމަޑުކަމެއް ފެތުރެން ފައްކާވެފައެވެ. ޣައްޒާގައި ރަނގަޅަށް ހިނގާ ހޮސްޕިޓަލެއް ނެތެވެ. ޞިއްޙީ ފަރުވާ ހޯދޭނެ މަގެއް ނެތެވެ. ބޭހާއި، ބޭސްފަރުވާއަށް ބޭނުން ސާމާނު ވަނީ ހުސްވެފައެވެ. ޣައްޒާގެ ހުރިހާ ހޮސްޕިޓަލަަކަށް ޔަހޫދީ ފައުޖުން ވަނީ ބޮން އަޅާފައެވެ. ބައެއް ހޮސްޕިޓަލްތަކުގެ ތެރެއަށް ވަދެ ޢުދުވާން ހިންގާފައެވެ. އަދި، ޣައްޒާއަށް ތެޔޮ އެތެރެ ކުރުން ހުއްޓުވައި، ހޮސްޕިޓަލްތަކަށް ކަރަންޓުގެ ޚިދުމަތް ދޭނެ ގޮތެއް ވެސް މިއަދަކު ނެތެވެ.
"ޣައްޒާ މިއަދު މި ވަނީ ނުރައްކާތެރި ބަލިމަޑުކަމެއް ފެށިފައި. ނުރައްކާތެރި ބަލިތައް ވަނީ ފެތުރެން ފަަށާފައި. މިހާރު އޮތް ސުވާލަކީ، ޣައްޒާގެ ހާލަތު ކިހާ ގޯސްވެގެން ހިނގައިދާނެހޭ؟" އދގެ ކުޑަކުދިންނާ ބެހޭ ފަންޑުގެ ތަރުޖަމާނު ޖޭމްސް އެލްޑަރ ވިދާޅުވިއެވެ.
ދުނިޔޭގެ ޞިއްޙަތު ޖަމުޢިއްޔާއިން ބުނީ، ނޮވެންބަރު 29އާއި ޑިސެންބަރު 10އާ ދެމެދު ބޭރަށް ހިންގުމުގެ ކޭސްތަކުގެ ޢަދަދު ކުޑަކުދިންގެ މެދުގައި 66 އިންސައްތައަށް އިތުރުވެފައިވާ ކަމަށާއި، ބޭރަށް ހިންގުމަށް ފަރުވާ ކުރަން ޖެހުނު ކުދިންގެ ޢަދަދު 59,895 އަށް އަރާފައިވާ ކަމުގައެވެ. ބޮޑެތި މީހުންގެ މެދުގައި ވެސް ބޭރަށް ހިންގުން 55 އިންސައްތައަށް އިތުރުވެފައިވާ ކަމުގައި އެ ޖަމުޢިއްޔާއިން ބުންޏެވެ.
ޚާން ޔޫނިސްގައި ހުންނަ ނާޞިރު ހޮސްޕިޓަލުގެ ކުޑަކުދިންނާ ބެހޭ ޚާއްޞަ ޑޮކްޓަރު އަޙްމަދު އަލް-ފަރާ ވިދާޅުވީ، ބޭރަށް ހިންގުމަށް ފަރުވާ ހޯދާ ކުޑަކުދިންނާ އެކު އެ ހޮސްޕިޓަލުގެ ހުރިހާ ވޯޑެއް ފުރިފައިވާ ކަމުގައެވެ. އަދި، ހަށިގަނޑުން ފެން ހުސްވެ ޑީހައިޑްރޭޓް ވެފައިވާ ކުދިންގެ ޢަދަދު އިންތިހާއަށް އިތުރުވެފައިވާ ކަމުގައެވެ.
މީގެ އިތުރުން، ނުރައްކާތެރި ބައްޔެއް ކަމުގައިވާ ހެޕެޓައިޓިސް އޭގެ 30 ވަރަކަށް ކޭސް ފެނިފައިވާ ކަމަށާއި، ކުރިއަށް އޮތް ދޭއް ނުވަތަ ތިން ހަފުތާއެއްގެ ތެރޭގައި އެ ބަލީގެ ޢަދަދުތައް އިންތިހާއަށް މައްޗަށް ދާނެ ކަމަށް ބެލެވޭ ކަމުގައި އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ. ޣައްޒާގައި ނުރައްކާތެރި ބަލިމަޑުކަމެއް ފެށިފައިވާއިރު، ޞިއްޙީ ފަރުވާ ދެވޭނެ ގޮތެއް ނެތް ކަމުގައި ވެސް އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ.
ޔަހޫދީންގެ ޢުދުވާނާ ގުޅިގެން ޣައްޒާގައި ހުންނަ 36 ހޮސްޕިޓަލްގެ ތެރެއިން 21 ހޮސްޕިޓަލެއް މިހާރު ވަނީ ބަންދު ކޮށްފައެވެ. ކިރިޔާވެސް ފަރުވާގެ ޚިދުމަތްތައް ދެނީ މިހާރު އެންމެ 11 ހޮސްޕިޓަލެއްގައި ކަމަށް ދުނިޔޭގެ ޞިއްޙަތު ޖަމުޢިއްޔާއިން ބުނެއެވެ. ޑޮކްޓަރސް ވިތްއައުޓް ބޯޑަރސްގެ އިސް އޮފިޝަލެއް ކަމުގައިވާ މަރީ-އޮޚް ޕިޣޯ ވިދާޅުވީ، ޚާން ޔޫނިސްގައި ހުންނަ އޭނާގެ ޓީމުން މަސައްކަތް ކުރި ޞިއްޙީ މަރުކަޒުން އެ މީހުން ބޭރު ކޮށްފައިވާ ކަމުގައެވެ. އަދި، އެ މަރުކަޒު ހުންނަ ސަރަޙައްދުގައި ޔަހޫދީ ސިފައިން ޢުދުވާންތައް ހިންގަމުންދާ ކަމުގައެވެ.
"ބޭރަށް ހިންގުމުގެ ކޭސްތައް އިތުރުވަމުންދާ މިންވަރަށް ބަލާއިރު ޣައްޒާގައި ޑިސެންޓްރީ ފަދަ ނުރައްކާތެރި ބައްޔެއް ފެތުރެންފަށާ، ޢާންމުވެދާނެ ކަމުގެ ބިރު ވަރަށް ބޮޑު. އޭރުން ޣައްޒާގެ ޞިއްޙީ ވުޒާރާއަށް ވެސް އަދި އިންސާނިއްޔަތަށް މަސައްކަތް ކުރާ ބައިނަލްއަޤުވާމީ ޖަމުޢިއްޔާތަކަށް ވެސް ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޯންނާނެ،" އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ.
ފަލަސްޠީނުގެ ރެފިޔުޖީންނާ ބެހޭ އދގެ އިދާރާއިން ބުނީ ޣައްޒާގެ ރައްޔިތުންގެ ތެރެއިން 1.3 މިލިޔަން މީހުންގެ ގެދޮރު ގެއްލިފައިވާ ކަމުގައެވެ. އަދި، އޭގެ ތެރެއިން ގިނަ ޢަދަދެއްގެ ބަޔަކު މަގުތަކުގައާއި، ތޮއްޖެހިފައިވާ ހިޔާތަކުގައި ދިރިޅެމުންދާ ކަމުގައެވެ. "ގިނަ ހިޔާތަށް ވަނީ ތޮއްޖެހިފައި. އެ ތަންތަނުގައި ފާޚާނާ ކުރެވޭނެ ގޮތެއް، ފެންވެރޭނެ ގޮތެއް އަދި ސާފު ބޯފެނެއް ވެސް ނެތް،" އެ ޖަމާޢަތުގެ ޑިރެކްޓަރ އޮފް ކޮމިޔުނިކޭޝަންސް ޖޫލިއެޓް ތޫމާ ވިދާޅުވިއެވެ.
އޮކްޓޫބަރު 7 ވަނަ ދުވަހު ޔަހޫދީން ފެށި ޢުދުވާނުގައި ޝަހީދު ކޮށްލާފައިވާ މީހުންގެ ޢަދަދު 18,600 އަށް އަރާފައިވާއިރު، އޭގެ ތެރޭގައި އެ ޖަމާޢަތުގެ 135 މުވައްޒަފުން ވެސް ހިމެނެއެވެ. ޔަހޫދީން ވަނީ 300 އަށްވުރެ ގިނަ ޢަދަދަކަށް ޑޮކްޓަރުންނާއި ޞިއްޙީ ޚިދުމަތްތެރިން ވެސް ޝަހީދު ކޮށްލާފައެވެ. އަދި، ޣައްޒާގެ ހޮސްޕިޓަލްތަކާއި ޞިއްޙީ މަރުކަޒުތަކަށް އަމާޒުކޮށް ޔަހޫދީން 364 ޙަމަލައެއް ދީފައިވާ ކަމުގައި އދން ބުނެއެވެ.