އެވޭލާ ދިވެހިންނަކީ ފުދުންތެރި ބަޔަކަށް ވީ އެމީހުންނަކީ ދިވެހިވެށިން ލިބެންހުރި ތަކެތިން ކައިބޮއެ އުޅުނު ބަޔަކަށް ވާތީއެވެ. ހަމައެކަނި ކާބޯތަކެއްޗެއް ނޫނެވެ. ހިފައިގެންގުޅޭ ކަންވާރާއި، ފަރުނީޗަރާއި އޮޑި ދޯނިފަހަރަކީ ދިވެހިންގެ ބިމުގައި ދިވެހިން އަމިއްލައަށް އުފެއްދި ތަކެއްޗެވެ.
ދިވެހިންގެ ކެއިން ބުއިމުގެ އާދަތައް ބިނާވެފައި އޮތީ އެމޫސުމެއްގައި ލިބޭ ކާބޯތަކެއްޗަށެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ވަލު ރުއްގަހުން ލިބޭ ކާނާގެ ބާވަތްތައް ގިނައެވެ. މިގޮތަށް ދިވެހިން ވަލުންނެރެ ކައިބޮއެ އުޅުނު ފަލަމަޑީގެ ތެރޭގައި ވިހަލަގޮނޑި އާއި ހިއްތަލަ ހިމެނެއެވެ.
2004 ވަނަ އަހަރުގެ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ސުނާމީ އެރުމުގެ ކުރިން ރާއްޖޭގެ މީހުން ދިރިއުޅޭ ގިނަ ރަށްތަށުގައި ހިއްތަ ގަސްތައް ހުއްޓެވެ. މިއީ މީހަކު ކުރި މަސައްކަތަކާއި ނުލައި ވަލުތެރޭގައި ހެދި ގިނަވަމުން އައި ބާވަތެކެވެ. މީހުން ދިރިއުޅޭ ބިންބޮޑެތި ރަށްރަށާއި ފަޅުރަށް ރަށުގައިވެސް ގިނައިން ހިއްތަލަ ގަސް ހެދިފައި ހުރެއެވެ.
ހިއްތަލަ ގަހަކީ، އިންޑިއާ ކަނޑާއި ޕެސިފިކްކަނޑުގެ ޖަޒީރާތަކުގައި ހެދޭ ގަހެކެވެ. ހިއްތަލަ އެންމެ ވައްތަރުވާނީ، އަލުއްވާއެވެ. ކުލަ އާއި ސައިޒް އެއްވަރެއްގައި ހުންނައިރު، އަލުއްވާއި ޚިލާފަށް ހިއްތަލައިގައި ކުދި ކުދި މޫތައް ގިނައިން ހުންނާނެއެވެ.
ވަކި ދުވަސްވަރަކަށް މީހަކު ކުރިމަސައްކަތަކާއި ނުލައި ހިއްތަލަ ގަސްތައް ބިމުން ފަޅައި ހެދޭނެއެވެ، އަދި ދުވަސްކޮޅަކުން ގަސްތަކުގައި މާގަނޑުތައް އައުމަށް ފަހު ގަސްތައް މަރުވެގެން ދާއިރު، ބިމަށް ހުންނާނީ ހިއްތަލަ ފައިބާފައެވެ.
ހިއްތަލަ ކޮންނައިރު، ނަގާނީ ބޮޑެތި އެއްޗިއްސެވެ. ކުދި ގޮބޮޅިތައް ދޫކޮށްލާނީ ދެންއަންނަ މޫސުމެއްގައި އުން ނިރުފަޅައި ހެދި ބޮޑުވުމަށެވެ. މިގޮތަށް ރަށްރަށުގައި ހިއްތަލަ ގަސްތައް އައީ ގިނަވަމުންނެވެ. މާލޭގެ މަގުތައް ހަދައި ގައު އެޅުމުގެ ކުރީން މާލޭގެ އެކި ސަރަހައްދުތަކުގައިވެސް ހިއްތަލަ ގަސްތައް ހުއްޓެވެ. މިހާރުވެސް ސަރުކާރުގެ ބައެއް އިމާރަތްތަކުގެ ގޯތިތަކާއި، މާލޭގައި ފަޅަށް ހުރި ބައެއް ބިންތަކުގައި ހިއްތަލަ ގަސްތައް ފަޅާފައި ހުއްޓައި ފެނެއެވެ.
ހިއްތަލައަކީ އަލުއްވަށް ވުރެ ހަރު ފަލަމަޑިއެކެވެ. އޭގައި ހިތިކަމެއް ހުރެއެވެ. އެހެންކަމުން ދިވެހިން ހިއްތަލަ ކައި އުޅުނީ އެއިން ހިތި ފިލުވައި ފުށް ހަދައިގެންނެވެ.
ހިއްތަލަ ނެގުމަށް ފަހު ފުރަތަމަ އޭގެ ތޮށި މަށައެވެ. އަދި ހިރިގަލެއްގެމަތީގައި ގާނައި އެއިން އޮލަ ނަގައެވެ. ކެއިން ބުއިމަށް ބޭނުން ކުރަނީ މިގޮތަށް ހިއްތަލައި ނަގާ އޮލައެވެ. މިގޮތުން ނަގާ އޮލަބައި ލޯ ނާއްޓަކަށް އަޅައި އެއިން ހިމަފުށް ހަދައި ޓިނުމަތީގައި ނުވަތަ ކެޔޮފަތް މަތީގައި އަވީގައި ހިއްކައެވެ. މިގޮތަށް ހިއްކާފުށަކީ ވަރަށް ގިނަ ދުވަހަށް ރައްކާކުރެވޭ އެއްޗެކެވެ.
މިގޮތަށް ހިއްތަލައިން ނަގާ ފުށުގައި ރޯދަމަހަށް ހާއްސަކޮށް ދިވެހިން ފަނިކައްކައި އުޅުނެވެ. އަދި އޮލަނަގައި ހިއްކާފައި ހުންނަ ހިއްތަލަފުށް ސަޔަށް އަޅައިގެންވެސް ދިވެހިން ބޮއެ އުޅެއެވެ.
ހިއްތަލަ ފުށުގައި ރާއްޖޭގެ ބައެއް ސަރަހައްދުތަކުގެ މީހުން ބޮނޑިބަތްވެސް ކައްކައި އުޅުނެވެ. އަދި ފޮނިރޮށިގަނޑު ތައްޔާރު ކުރުމަށްވެސް ހިއްތަލަފުށް ބޭނުން ކޮށްފައިވެއެވެ.
މީގެ އިތުރުން ޤަދީމީ ބޭސްވެރިކަމުގަޔާއި ދިވެހި ބޭސްވެރިކަމުގައިވެސް ހިއްތަލައަކީ ލޭ މަނާ ކުރުމަށާއި، ގޮހޮރުގެ ފާރު ހިއްކުމަށާއި، ބޭރަން ހިންގުން ރަނގަޅު ކުރުމަށް ބޭނުން ކުރި އެއްޗެކެވެ. މިހާރުވެސް ތުއްތު ކުދީން ބޭރަށް ހިންގުން ރަނގަޅު ކުރުމަށް ރަށްފުށުގައި ކުދީންނަށް ހޫނުފެނުގައި ހިއްތަލަފުއްކޮޅެއް ތައްޔާރުކޮށް ކާންދީ އުޅެއެވެ.
ހިއްތަލައަކީ ހަށިގަނޑަށް ފައިދާ ހުރި ކާނާގެ ބާވަތެކެވެ. މިގޮތުން ހިއްތަލައިގައި ކާބޯހައިޑްރޭޓް އާއި ޕްރޮޓީން، ފެޓް، ކެލްސިއަމް، އަޔަން، އަދި ފޮސްފަރަސް އެކުލެވިގެން ވެއެވެ..
ހިއްތަަލައަކީ ފަސޭހައިން ރާއްޖޭގެ ބިމުގައި އާލާ ކުރެވޭނެ ބާވަތެކެވެ. އަދި ކެއިން ބުއިމަށް ބޭނުން ކުރުމަށް ފައިދާހުރި ފަލަޑީގެ ބާވަތެކެވެ. ހިއްތަލަ ނިރު އިންދާތާ 6 ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ހިއްތަލަ ލިބޭނެއެވެ. އަދި ހިއްތަލަ ގަސް އިންދައިފި ތަނެއްގައި އެގަސް މީހަކު އިތުރު މަސައްކަތެއް ނުކުރި ކަމުގައި ވިޔަސް އަބަދުވެސް ހެދި އާލާވެ އާލާވެ ހުންނާނެއެވެ.