ހޮސްޕިޓަލްގެ ތެރެއަށް ވަނީ މަރުގެ ހަމަހިމޭންކަން ވެރިވެފައެވެ... އެއްފަރާތެއްގައި ނަޖާހު ހިތާމައިގެ ތަސްވީރެއް ފަދައިން ހުއްޓެވެ. އަނެއްފަަރާތުގައި ޑޮކްޓަރ މާމަގެ ވިސްދު ބަލަނީއެވެ.. ދިރިހުރުމާ މަރާ ދެމެދު ފުންނޭވާ ތަކެއް ދޫކުރަމުންގެންދާ މާމަައާދިމާއަށް ބަލާލެވޭ ކޮންމެ ފަހަރަކު ނަޖާހުގެ ދެލޯ ކަރުނުން ފުރެއެވެ.. މާމަ ދެން ގަދަ ނުވާނޭކަމުގެ އިޙްސާސް ނަޖާހުއަށް ކުރެވެނީ ކީއްވެ ކަމެއްވެސް އޭނާއަކަށް ނުވިސްނެއެވެ. މިފަދަ ނިންމުމެއް އެހާ އަވަހަށް ނިންމުނީތީ އޭނާ ދެރަވެސް ވިއެވެ. އެހެންނަމަވެސް މާމަ އޮތްހާލު ފެނުމުން އެގޮތަށް ނިންމަން ނަޖާހުގެ ޒަމީރު އޭނާއަށް މަޖުބޫރު ކުރާ ކަހަަލައެވެ. ޢުމުރުން 80 އަހަރުން މައްޗައް ގޮސްފައިވާ އެނިކަމެތި ލޯބިވާ މާމަ ގުނަމުން އެދަނީ މިދުނިޔެމަތީގައި މާމަ ހޭދަކުރާ އެންމެ ފަހުވަގުތުކޮޅެވެ. މާމަ ދުނިޔޭގަ ނެތް ދުވަަހަކީ ކިތަންމެ ދެކެން ބޭނުން ނުވާ ދުވަަހަަކަށް ވިިޔަސް މިއަދު މާމަގެ މޫނުމަތިން އެފެންނަަނީ މަރުގެ ހަަމަހިމޭންކަމޭ ނަޖާހުއަށް ހީވާކަހަލައެވެ.
ޑޮކްޓަރަކާއި، ނަރުހެއްގެ އިރުރުން ދެމީހަކު މާމަަގެ ކައިރީގައި ހަރަކާތްތެރިވަމުން ދިޔައެވެ. މާމައަށް ފަރުވާއެއް ދެވޭތޯ ކެނޑިނޭޅި މަސައްކަތް ކުރަމުން ދިޔައެވެ. އެތައް ވަގުތު ތަކަކަށްފަހު ޑޮކްޓަރ ޔާސިރު މާޔުސްކަމާއެކު އުންމީދެއްނެތޭ ބުނާކަހަލަަ ގޮތަކަށް ބޯހޫރާލިއެވެ. އެވަގުތު ނަޖާހުގެ ހިތް ބާރަށް ތެޅިގަތެވެ. ހިތުގެ ވިންދު އަވަސްވެގެން ދިޔައެވެ. އިޚުތިޔާރަކާނުލާ ލޮލުން ކަރުނަ ފޫއްދާލިއެވެ. . ނަޖާހުއަށް ރޮވޭތަން ފެނުމާއެކު ކައިރީގަތިބި އޭނާގެ ކޮއްކޮމެނަށް ވެސް ރޮވެން ފެށިއެވެ. މުޅިވޯޑްތެރޭގައިވަނީ ރުއިމާއި ގިސްލުމުގެ އަޑެވެ. މިިތާމަވެރި މަަންޒަރު ބެލުމަކީ ނަޖާހު އަށް ކެތްވާވަަރުގެ ކަމަކަށް ނުވިއެވެ. މާމަގެ އަތުގާ ހިފާލައިގެންރޯލަރޯލާ އެތިބަ ކުދިންގެ ހައްޤުގަ ހިއްވަރުގެ ބަހެއް ބުނެލަން ހުރިމީހަކީ ހަމައެކަނި ނަޖާހު ކަން އޭނާއަށް ވިސްނުނެވެ. އެހެންނަމަަވެސް އެކުދިންނަށް ހިތްވަރުދީ ނަޞޭޙަތެއް ދެވޭވަރެއްވުރެ ނަޖާހުގެ ހާލުމާބޮޑެވެ.
ވޯޑްތެރެއަށް ވެރިވެފައިވާ އެހިތާމަވެރި މަންޒަރު ބެލުމަކީ ނަޖާހު އަށް ކެތްކުރެވޭވަރުގެ ކަމަަކަަށް ނުވިއެވެ.ނަޖާހު ބޭނުންވަނީ އެކަނިވެލާށެވެ.. އޭނާ ބޭނުންވަނީ އެހެންމީހުންގެ ކުރިމަތީ އޭނާއަކީ ހިތްވަރު ގަދަަމީހަކަށް ވާށެވެ. އެހިތްވަރު ހޯދުމަކީ ނަޖާހު ކުރަންޖެހޭ ކަަމެއްކަމުގާ އޭނާއަށް ވިސްނުނީއެވެ..ކޮންމެ އިންސާނަކީ ވެސް މަރުވާނެ މީހެކެވެ. އެކަަމަަކީ އަހަަރުމެން ކިތަންމެ ބޭނުން ނުވާ ކަމަކަަށްވިޔަސް އެނޫންގޮތެއް ނުވާނެއެވެ.. އެއީ ޤުގުރަތުގެ ނިޔާއެވެ.. އިލާހީ ޤާނޫނެވެ. އެކަމަށް ބަދަލުގެނެވޭނެ އިންްސާނަކު މިދުނިޔޭގަ ނުވާކަމީ ދެބަސް ނުވެވޭނެ ޙަޤީގަތެކެވެ..
ހޮސްޕިޓަލްގެ ގޯތިތެރޭ ނަޖާހު މަޑުކޮށްލަައިގެން އިނެވެ. އެފުރަ މެންދަމުގަ އެހަމަހިމޭން މާހައުލުގަ އިނދެ އެތަންއިރަކު އޭނާ ރުޔެވެ.ނަޖާހު ބޭނުންވަަނީވެސް ރޯށެވެ. އޭނާގެ ހިންޖަމަަޖެހޭ ވަރަށް ރޯށެވެ.އެހެންމީހުނަށް ސިއްރުންނެވެ.. ސަބަބަކީ އެހެންމީހުންގެ ކުރިމަތީ އޭނާއަކީ ހިތްވަރުގަދަަ މީހެއްކަން ދެއްކުމެވެ. ހާސްކަމާއެކު އޭނާއަށް ބޮލުގާ އަތްއަޅާލެވުނެވެ. މުޅިޢުމުރު މާމަޔާއެކު ހޭދަކުރުމަށްފަހު މާމަޔާ ވަކިވާންް ޖެހޭވަގުތު ކުޑަތަންވަނީކަން އޭނާއަށް ވިސްނުމާއެކު އަނެއްކާވެސް ރޯންފެށުނެވެެ. ވާނީވެސް އެހެންތާއެވެ. އެއްޗެއްގެ މުޙިންމުކަން އެނގޭނީ އެއެއްޗެއް އަތުން ބީީވެގެން ދިޔައީމައޭ ބުނާ އުސޫލުން އެކަން އިޙްސާސްކުރެވޭނީ އެފަދަ ހާލަތެއް ކޮންމެ އިންސާނަކަށް ވެސް ކުރިމަތިލާން ޖެހުނީމައެވެ.
ދުނިޔޭގެ ދަންްފަޅި ފުރިހަމަަކުރުމަށްފަަހު އެމުސްކުޅި މާމަަ މާތްﷲ ގެ ހަޒުރަތަށް ދަތުރު ކުރުމަކީ ނަޖާހުއާ އޭނާގެ ކޮށްކޮމެނަށް ލިބިގެންދާނެ ފުންހިތާމައެކެވެ. މުސްކުޅި ހާލުގަވެސް އެންމެ ވަގުތުކޮޅަކަށްވެސް މާމަޔާ ވަކިވާކަށް ބޭނުމެއްނޫނެވެ. އަތުން ފައިން މަސައްކަތެއް ނުކުރެވި ބަލި އެނދުގައި މާމަ އޮންނަތާ އެތައް އަހަަރެއް ވަނީއެވެ... އެކަމަކު މާމަ ލޮލައް ފެންނަން އޮތީމަވެސް ހިތައް ފިނިކަން ލިބެއެވެ.... އެހެން ނުވާންވީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ... އެހާލު އޮވެގެންވެސް ހިތްވަރުގެ ބަހެއްނޫނީ ބުނެނުލާނެއެވެ...ތިމާގެ ހަށިގަނޑަށް އަޅަމުންދާ ވޭން ސިއްރު ކުރުމަށްފަހު އަހަަރެމެންްގެ ކެކުޅުންތަކުގެ އަޑުއަހާނެއެވެ...އަހަރެމެނަށް ލިބޭ ކޮންމެ އުފަލެއްގައި ބައިވެރިވެލާނެއެވެ.. އަމިއްލަ އަތުން ކަމެއް ކޮށްނުދެވުނަސް ހިތްވަަރުގެ ބަހެއް ނަމަަވެސް ބުނެލެވޭތޯ މަސައްކަތް ކުރާނެއެވެ..... މީ ހިތްވަރުގަދަަ އިންސާނެކެވެ... ރަހުމާއި، ކުލުނުން ފުރިގެންވާ ހިތެއް ލިބިފައިވާ މީހެކެވެ... މާތް ﷲ ގެ ރަހުމަތާއިއެކު އެހިތުގައި ލައްވާފައިވަނީ މާމައެއްެގެ ލޯބި އެކަންޏެއް ނޫނެވެ... މައިވަންތަ ކަމުގެ ލޯބިން އެހިތްވަނީ ދޮންވެ ފައްކާވެފައެވެ... ތިމާގެ އަމިއްލަ އުފާތަކުން މަޙްރޫމްވެެ އެކުދިންްގެެ އުފާތަަކަަށް އިސްކަން ދިނުމަކީ އުފަލެއް ކަމުގާ ދެކެއެވެ....
މާތްﷲގެ އޯގާވަންތަކަމާއި ރަޙުމަތް ނިކަން ދެކިބަލާށެވެ... މިއަދު އެމޫނާއި، އަތުގެ ހަންގަނޑު ރޫޖެހި ލޮލުގެކުލަ މަޑުރަތްކުލައަކަށް ބަދަލުވެފައިވީ ނަމަަވެސް އެއީ ކާކުކަން އެމީހުން ހަނދާން އެބަަހުއްޓެެވެ. އެއީ އެމީހެއްގެ ޢުމުރު އެއްކޮށް ހޭދަކޮށްގެން އެމީހުން ހަރުދަނާ ރަނގަޅު ބަޔަަކަަށް ހެދުމަށްޓަކާ ރެއާއި، ދުވާލު އެއްވެސް ޝަކުވާއެއްނެތި ޔަތީމް ކުދިންކޮޅެއް ބެލުމުގެ ބުރަ ޒިންްމާ އުފުލި މާމައެވެ. މާމައަކީ މިއަދު އެކުދިންގެ ހަމައެކަަނި މާމައެއްނޫނެވެ. އެކުދިންގެ މަންމައަކީ ވެސް ބައްޕައަކީ ވެސް ހަމަ އެމާމައެވެ..އެހެންކަމުން މާމަ ދުނިޔެ ދޫކުރުމަކީ އެކުދިންނަށް ކެތްކުރެވޭނޭ ކަމެއްނޫނެވެ. އެއްވެސް އިންސާނަކު އަބަދު ދުނިޔޭގަ ހުންނާނޭ ހެއްޔެވެ. މާތްﷲ ގެ ރަޙުމަތާއިއެކު އެކުދިންގެ ޙައްޤުގަައި މާމަ އެތައް އަހަަރަަކު ދުނިޔޭގަ ހުރުމުގެ ނަސީބު މިންވަރު ކުރެއްވިއެވެ. މުސްކުޅިޙާލުގައިވެސް އަތުންފައިން މަސައްކަތް ކުރުމުގެ ހިތްވަރު ދެއްވިއެވެ. މަރަކީ ކޮންމެ އިންްސާނަކަށްވެސް ކުރިމަތިލާންޖެހޭނެ ކަމެކެވެ. ކޮންމެ މަރަަކީވެސް ދިރިތިބީންނަށް އިމްތިހާނެކެވެ. ކޮންމެ މަރަކުން ވެސް އެތައް ބަޔަކު ރޮއްވާލާނެއެވެ.... ރުހުނަސް ނުރުހުނަސް އިންސާނާއާއިި މަރުބައްދަލުކުރާނެއެވެ. އެހެންކަމުން މިހަޤީގަތާއި މާމަ މިއަދުއެވަނީ ކުރިިމަތިލާންޖެހިފައެވެ..
މިއަދު އެމުސްކުޅި މާމަގެ ދެއަތުގާ ބިއްލޫރިތައްޓެއްގަ ހިފާލާނެ ވަރުނެތަސް އެކުދިންް ކުޑައިރު އެދެއަތުން އެކުދިންގެ ގައިގާ ފިރުމަދީ ލޯބިން އުރާހެދި ދުވަސްތައް އިއްޔެވީ ކަމެއްހެން ނަޖާހު ހަނދާން އެބަަހުއްޓެވެ. އަދި މާމަގެ ދެފައިގާ މިއަދު ވަަރުނެތަސް އެމީހުން ކުޑައިރު އިނގިލިކުރީގައި ހިފައިގެންް ހިނގި ދުވަސްތައް އަދި ހަނދާނުން ފޮހެވިގެން ނުދެއެވެ. އެމީހުނަށްޓަކާ މާމަ ނުވަނީ ކޮންޤުރުބާނީއެއް ހެއްޔެވެ. ދުވާލުދާ ހަތަރުދަމު ބުރަމަސައްކަތްކުރެއެވެ. ކުދިންގެ ބަނޑުފުރާނަ މުއްތިކޮށްލާނެ ކާއެތިކޮޅެއް ހޯދުމުގެ ބޭނުމުގައެވެ... އެއްވެސް އަރާމެއް އުފަލެއް ނެތިއެވެ.. އަހަރެމެން ބަނޑުހައިވެގެން ކާނެއެއްޗެއް ނެތިގެން މާމަގެެ ލިބާހުގެ ފަސްބައިގާ ހިފައިގެން ރުއީ ހަނދާން ހިތުން ފިލާނީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ.. އެފަދަ ކޮންމެ ދަނޑިވަޅެއްގައިވެސް ކެތްތެރިކަމާއެކު އަހަރެމެނަށް ވިސްނައި ދިނުމަށް މާމަ މަސައްކަތް ކުރެއެވެ.. ނަމަވެެސް އެދެލޮލުން އެއްވެސް ހިފެހެއްޓުމެއްނެތި ކަރުނަަ ފައިބަމުންދާތަން އެމީހުނަށްވަނީ ފެނިފައެވެ.
މުޅިޢުމުރު މާމަޔާއެކު ހޭދަކޮށްފައިވާ ދުވަސްތަައްމަތިން ނަޖާހު ހަނދާންވާން ފެށިއެވެ. ކުޑައިރުންސުރެ އެނާއަށް ދިމާވި ކޮންމެ ކަމެއްގާ މާމަގެ އެހީތެރިކަން އިންްތިހާއަށް ލިބެމުންދިޔައެވެ. މާމަގެ ކެތްތެރިކަމާ ހިތްވަރު ގަދަކަމަށްޓަކާ ނަޖާހު ހައިރާންވިއެވެ. މާމަގެ ޒުވާން ޢުމުރުގަވެސް ހިތްދަތި އެތައް ކަންތައްތަކަކާވަނީ ކުރިމަތިލާންޖެހިފައެވެ. އެފަކީރުގެ މުޅިޢުމުރު ހޭދަކުރީ ހިތާމަޔާ ހިތްދަތިކަމުގައޭ ބުންޏަސް ދޮގަކަށް ނުވާނެއެވެ. ޢުމުރުން އެންމެ 40 އަހަރުގަ ފިރިމީހާ މަރުވެ ހުވަފަތްވިއެވެ. ފިރިމީހާ މަރުވުމާއެކު އާއިލާއަށް ޚަރަދުކޮށް ކުދިންގެ ޒިންމާ އުފުލަންޖެހުނީ މާމައަށެވެ. ފިރިމީހާގެ މަރާއެކު ލިބުނު ހިތާމައަކީ ނޭވާ ލެވޭހާ ހިނދަކު ހިތުން ފިލާނެ ކަމެއްނޫނެވެ. އެހެންނަމަވެސް ދުނިޔޭގަ ތިބި ދެކުދިންގެ ހައްޤުގަ ކޮޅައްހުރުން ނޫންގޮތެއް އެދުވަހު އެފަކީރަކަށް ނެތެވެ. ލިބުނު ދަރިންގެ ތެރެއިން ގިނަކުދިން މަރުވެގެން ދިޔައީ މާމަގެ އުނގުމަތީގައެވެ.
އަމިއްލަ ދަރިފުޅު ތިމާގެ އުނގުތެރޭގައޮވެ މަރުވެގެން ހަށިގަނޑާ ފުރާނަ ވަކިވެގެނދާ މަންޒަރަކީ އެއްވެސް މަންމައަކަށް ބެލުމަށް ކުޅަދާނަ މަންޒަރަކަށް ނުވާނެކަމީ ޝައްކެއްވެސް ހުރިކަމެއްނޫނެވެ. އެމަންމައަކު ދުނިޔޭގަ އުޅުނަސް ތާއަބަދު އެހަނދާންތައް ހިތުތެރޭގަ އޮންނާނެކަން ޔަޤީނެވެ. އެހެންނަމަވެސް މީ ޤުދުރަތުގެ ޤާނޫނުކަމުން ލިބޭކޮންމެ ހިތާމައަކަށް ކެތްތެރިވެ އަލުން ދުނިޔެއާ ކުރިމަތިލުމަކީ ކުރަންޖެހޭނެ ކަމެކެވެ. ދުނިޔެއަކީ އިމްތިހާނެކެވެ. އެދުވަހުވެސް މާމަަކުރީ ހިތާމައެވެ. ފިރިޔަކާނުލައި 2 ކުދިންް ގޮވައިގެން އުޅުނީި އެކަނިވެރި ދިރިއުޅުމެކެވެ. އޭރު އެޒަމާނަކީ އެއްވެސް މީީހަކަަށް އަނެކާގެ ހާލާމެދު ވިސްނާލާ އެތިކޮޅު ފޯރުކޮށްލަދެވޭވަރަށްވުރެ ކޮންމެމީީހެއްގެ ދިރިއުޅުމުގެ ހާލަތުވެސް ދެރަކޮށް އޮތް ޒަމާނެކެވެ. ގޭގޭގަ ބުރަމަސައްކަތް ކޮށްދިނުމުން ފައިސާގެ ބަދަަލުގަ ކާއެތިކޮޅު ދެމުންދިޔަ ޒަމާނެެވެ. މަސްވެރިކަމާއި، ދަނޑުވެރިކަމުން ނަފާވެރިކަމެއް ލިބުމުގެ ބަދަލުގައި ހަމައެކަނި ގޭގައި ކާލާނެ އެތިކޮޅެއް ލިބެމުންއައި ޒަމާނެވެ. ދަރިންނަށް ތަޢުލީމެއް ދެވެން ނެތްތަނުގައި އެކުދިންގެ އުނު އޮރިޔާން ނިވާކޮށްލެވޭނެ އަންނައުނުގަނޑެއްވެސް އަވައްޓެރިއަކު ދިނީޔާނޫނީ ލިބޭކަށް ނެތެވެ..
މިފަދަ ތަދު ޒަމާނެއްގައި ފިރިއެއްގެ އެހީއެއްނެތި ނިކަމެތި އަންހެނަކު ކުޑަ ދެކުދިން ގޮވައިގެން ދިރިއުޅުމަކީ ވޭނާއި ތަކުލީފް ހުރި ދިރިއުޅުމެއްކަން އިހްސާން ކުރެވޭނީ އެފަދަ ދިރިއުޅުމެއް ތަޖުރިބާކޮށްފައިވާ މީހަކަށެވެ. މީ ހިތްދަތި ދިރިއުޅުމެކެވެ. އެދުވަހުން ފެށިގެން މިއަދާ ހަމައަށްވެސް މާމަވަނީ ފިރިއެއްގެ އުފަލުން މަޙްރޫމްވެފައެވެ... އެހެންކަމުން މާމަގެ ދިރިއުޅުމާމެދު ވިސްނާލި ކޮންމެމީހަކަށް ޢިބްރަތްތެރި އެތައް ފިލާވަަޅެއް ލިބިގެންދާނެއެވެ.. އެއީ ކެތްތެރިކަމުގެ ނަމޫނާއެކެވެ. ހިތްވަރުގަދަ ކަމުގެ ލާމަސީލު މިސާލެކެވެ.
ދިރިއުޅުމުގަ ދިމާވި ކޮންމެ ހިތާމައަކަށް މާމަ ކުރިމަތިލީ ހިތްވަރާ ސާބިތުކަމާއެކުގައެވެ. އެހެންނަމަވެސް ދުނިޔެ އުޅެ މުސްކުޅިވީ ދުވަހު މާމައަށް ކުރިމަތިވީ އެއަށްވުރެ ބޮޑު ހިތާމައަކާއެވެ. އަހަރުމެންގެ މަންްމަވެސް މަރުވީއެވެ. ކުޑަކުޑަ 6 ކުދިން ދުނިޔޭގެ ތެރެއަށް ގިނަވީއެވެ. އެކުދިންނަށް އަޅާލާ އެހީތެރިވުމަށް މިދުނިޔޭގަ ހުރިމީހަކީ ހަމައެކަނި މާމައެވެ. އެރެއަކީ މާމަގެ ޙަޔާތުގަ ތަހައްމަލް ކުރަން ޖެހުނު އެންމެބޮޑު އެއްހިތާމަޔާ ކުރިމަތިލާން ޖެހުނު ރެއެވެ. އެހެން ނުވާންވީކީއްވެ ހެއްޔެވެ... އެކަނިމާއެކަނި ދެކުދިން ބަލާބޮޑުކޮށް އެކުދިންގެ ފަރާތުން ހިންހަމަޖެހުމާއި އުފާވެރިކަން ފެންނަންވީ ދުވަހު ކައިރީިގަހުރި ދަރިފުޅުވެސް މަވުވެދިޔައީއެވެ... އެދަރިފުޅުގެ އުފަސް 6 ކުދިން ދުނިިޔެއަށް ދޫކޮށްލާފައެވެ... އަޅާލާނެ އެއްވެސް މީހަކު ނެތުނީއެވެ... ޢުމުރުން 60 ހާ ކައިރިވެފައިވާ މާމަގެ ބޮލުގާ 6 ކުދިން ބެލުމުގެ ބުރަ ޒިންްމާ އެޅުނީއެވެ.
ލިބުނު ހިތާމައަށް ކެތްނުވެގެން މާމަ ތެޅިފޮޅުނުތަން އަހަަރެން ދުށީމެވެ. އަހަރެންނޫން ކުއްޖަކު އެހަނދާން ހުރިހެނެއް އަހަަރެންނަކަށް ހިއެއް ނުވެއެވެ. މަންމަ ނިޔާވުމުން އެކުދިންކޮޅު އެކަނިވީއެވެ. އަޅާލާނެ ހަމައެކަކުވެސް ނެތީއެވެ. ކެތްތެރިކަމާއެކު އެކުދިންގެ އަތުގާ ހިފީމާމައެވެ. ލޯބިންނެވެ. އޯގާތެރިކަމާއެކު އެބުރަ ޒިންމާ މާމަ ނެގީ އެކަން ކުރެވޭނެ ކަމުގެ ޔަގީންކަން އޮތީމައެވެ. މުސްކުޅިވެ އަނެކާގެ އެހީީތެރިކަމަަށް އެންމެ ބޭނުންވި ދުވަހު ކުރިމަތިވި އިމްތިހާނަށްވެސް މާމަ ކުރިމަތިލީ ހިތްވަރާއެކުގައެވެ. އެހީއެއްވެ އަޅާލާނެ މީހަކު ނެތްކަން އެނގޭ ހާލުގައެވެ. ﷲގެ އޯގާވަންތަކަމާ ރަޙުމަތް ނިކަން ދެކިބަލާށެވެ. މާމައަށް އެފަދަަ ކެތްތެރިކަމާ ހިތްވަރެއް ދެއްވިކަމީ ކޮންފަދަ ބޮޑު އަޖާއިބެއް ހެއްޔެވެ.
ދުނިޔޭގެ ޙަޔާތުގަ ދިމާވި ކޮންމެ އިމްތިހާނަކަށް މާމަ ކުރިމަތިލީ ކެތްތެރިކަމާއެކުގައެވެ. ހިތައް ލިބިފައިވާ ހިތްދަތިކަމާ، ޢުމުރުން ދުވަސްވެފައިވުމުގެ ސަބަބުން އެނިކަމެތި ހަށިގަނޑަށް އަޅަމުންދާ ވޭން ދެނެވޮޑިގެންވާނީ އެއިންސާނާ ފިޔަވާ މާތްﷲ އެވެ. ހިތްވަރާއެކު ކުރިއަށް ދިއުމަށް މަސައްކަތް ކުރުންނޫން ގޮތެއް ނެތެވެ. ހިތްވަރާއެކު ކުރިއަށް ފިޔަވަޅެއް އަޅާލެވުނަސް ފަސްއެނބުރި ބަލާލެވޭ ކޮންމެ ފަހަަރަަކު އެދެލޮލުގެހިމަކޮޅުން ހިތާމައިގެ ކަރުނަ ނީރާާލައެވެ. ނަމަވެސް އެކަރުނަ ފޮހެލަނީ ދުނިޔެއަށްވެސް ސިއްރުންނެެވެ.. ސަބަބަަކީ ކޮބާތޯއެވެ. އެދެލޮލުން ކަރުނަ އަންނަނީ ގަސްތުގަނޫންްކަމަށްވާތީއެވެ. އަދި މާތްﷲ އަށް ވަކީލް ނުކުރާތީއެއްވެސް ނޫނެވެ. ހިތަކީ އިންސާނާގެ ކޮންޓްރޯޯގެ ދަށުގަ އޮންނަ އެއްޗަކަަށް ނުވާތީއެވެ. ފަހަތުގަަ އެތިބަ ޔަތީމް ކުދިންކޮޅު ބެލުމުގެ ޒިންްމާ އަދާކުރާނީ ކިހިނެއްބާއޭ ހިތައްއަރާތީއެވެ. ނަމަވެސް ރައްޓެހިންނާ، ރަޙުމަތްތެރިންގެ ހިތްވަރުުގެ ބަސްތަކާއެކު ދުނިޔެއާ ކުރިމަތިލުމަށްޓަކާ ބަރުފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅަމުން ދިޔައެވެ. ބަލިހާލުގަ މީހުނަށް މަސައްކަތްްކޮށްދީގެން ލިބޭ މަަދު ކާއެތިކޮޅުން އެކުދިންގެ ހައިހޫނުކަން ފިލުވާދެމުން ދިޔައެވެ. އެކުދިންގެ ޙައްޤުގަ ކުރިމަތިލާާންޖެހުނު ކޮންމެ ކަމަަކާ ކުރިމަަތިލިއެވެ.
ފަތިސްނަަމާދުގެ ބަަންގީގެއަޑާއިއެކު މާމަފުންްމަައިގެން ތެދުވާނެއެވެ.. އެހިސާބުން މާމަަގެެ މަސައްކަތް ފެށުނީއެވެ.. ވަލައްގޮސް ފަންހޯދުމާއި، ކާށި ހޯދުމުގެ މަސައްކަތް ކުރާނެއެވެ. ފަންގިވިނުމާއި، ތެޔޮހެދުމުގެ މަސައްކަތުގައި އެތައް ވަގުތެއް ހޭދަކުރާނެއެވެ.. ނުވިތަނަކަށް އަވައްތެރިންނަށް ޖެހުނު ކޮންްމެ މަސައްކަތެއްގެ އެއްކޮޅުގައި ހިފާނެއެވެ.. މިބުުރަ މަސައްކަތަށްފަހު ރޭގަނޑު ގައިގެ އެތައްމިތަނުގައި ރިއްސާތީ ނުނިދިގެންއުޅޭ ހަނދާން ނަޖާހު މިހާރުވެސް ހުރެއެވެ.. ތެޔޮފުޅި ގެނެސް މާމަގެ އަތްފައިގާ އެކުދިން ހާކަދެމުންދާއިރު އެކަމުން މާމައަށް ވާއަރާމަށްވުރެ އަޅާވޭން ބޮޑުކަން އަންްގައިދެނީ ގަދަަކަމުން ލޯމަރާލައިގެން އޮންނައިރުވެސް އެެދެލޮލުގެ ހިމަކޮޅުން ފެންނަން ހުންނަ ކަރުގައިިގެ އަސަރުންނެވެ... މިމަންޒަރުފެނި މާމައަށް ތަދުވަނީހޭ އަހާލިޔަސް ނޫނެކޭބުނެ ބޯހޫރާލާނެއެވެ..ލޯހުޅުވާވެސް ނުލާނެއެވެ.. މާމަގެ ދެލޮލުން އަންނަ ކަރުނަ އެކުދިންނަށް ސިއްރުކުރަން ބޭނުންވާތީކަން އޭރުވެސް އެމީހުނަށް ވިސްނެއެވެ.. މާމަގެ މިހިތާމަވެރި ދިރިއުޅުން ދެނުކު ކޮންމެ އިންްސާނެއްގެ ލޮލުން ކަރުނަ އަންްނާނެއެވެ. މިވާހަކަތަަކަކީ ކުޅަދާނަ ސާއިރަކު އޭނާގެ ގަލަމުން ލިޔެ ރައްކާކޮށްފަައިވާ ޚިޔާލީ ވާހަކައް ނޫނެވެ. މީޙަޤީގަތެކެވެ. މިޙަޤީގަތަކީ ދިރިހުރި ކޮންމެ އިިންސާނަކަށް މިސާލަކަށްވާނޭ ކަމީ ޝައްކެއްވެސް ހުރިކަމެއްނޫނެވެ.
ޢުމުރުން އެހާ ދުވަސްވެފައިވާ މީހަކު އެކަނިމާއެކަނި އެހާގިނަކުދިން ގެންގުޅެން ޖެހުުމަކީ އެތައް އުނދަގޫތަކާއި، ތަކުލީފް އުފުލަން ޖެހޭނެ ކަމެކެވެ. މާމަ އަށް އެންމެެބޮޑު ގޮންޖެހުމަކާ ކުރިމަަތިލާން ޖެހުނީ ކުދިންނަށް ރަނގަޅު ތަޢުލީމެއް ހޯދައި ނިމުމުގައެވެ. ރަށުގެ އެހެން ކުދިން ފަދައިން ޔުމީފޯމްލައިގެން ދަބަސް ކޮނޑުގައި އަޅުވާލައިގެން ރަށުން ލިބެންހުރި ތަޢުލީމެއް ހޯދުމަށް ސްކޫލަށް ދިއުމަކީ އެކުދިންނަށްވެސް އޮތް ހައްގެންކަން މާމަ ޤަބޫލް ކުރިއެވެ. ދަރިންނަށް ކާއެތިކޮޅު ދީގެން ފަރުޖެހެން ނެތްކަަމާ، ތަޢުލީމް ދިނުމަށް ވާންޖެހޭ ޤުރުބާނީ ތަކެއް އެބައޮތްކަން ވިސްނުމާއެކު ދިރިއުޅުމަށް ކުރަމުން ގެންދިޔަ މަސައްކަތުގަައި އިތުރު ފިޔަވަޅެއް ކުރިއަށް އެޅުމަށް މަޖްބޫރުވިއެވެ. ރަށުގެ ތަނަވަސްމީހުންގެ ކާރިއަށް އެހީއަށް އެދި ދިއުމަކީ މާމަ އެއްވެސް އިރެއްގަ ކުރަން ބޭނުންވި ކަމެއް ނޫނެވެެ. ނަމަވެސް ކޮންމެފަަދަ ޤުރުުބާނީއެއްވެެގެންވެސް ދަރިން ސްކޫލަށް ފޮނުވަން މާމަކުރި މަސައްކަތް ކާމިިޔާބުކުރިއެވެ. އެހެންކަމުން އެކުދިންވެސް ސްކޫލަށްގޮސް އެހެންކުދިންނާ އެންހަމައެއްގައި ފައިތިލަ ސާބިތުކޮށް ތަޢުލީމީގޮތުން ރަނގަޅު ނަތީީޖާތަކެއް ހޯދުމަށް ފުރުސަތު ލިބިގެން ދިޔައެވެ. މާމަގެ ދަރިިން ހޯދަމުންދިޔަ ކޮންމެ ކާމިޔާބީއެއްގެ ފަހަތުގައި ހިނިތުުންވުމާއިއެކު މާމަ އަތްޖަހާލަ ޖަހާލަ ހުރެއެވެ. އެމާމަގެ މޫނުމަތިން ފެންނަނީ އުފާވެރިކަމެވެ. އެދެލޮލުގައިިވަނީ އުންމީދުގެ ހުޅުކޮޅު ދިއްލިފައެވެ. އެހުޅުކޮޅުގެ އަލިން ދުރު ދުރުން އެކުދިންގެ އުޖާލާ މުސަތަޤުބަލް މާމައަށް ފެންނަކަހަލައެވެ.
އެތައް އަހަރެއްވަންދެން މާމަކުރިމަސައްކަތް ﷲ ގެ ރަޙުމަތުން ކާމިޔާބުވެ މާމަގެ ދަރިންކޮޅު ބޮޑުވަމުން ދިޔައެވެ. ފުރާވަަރުވަމުން އައި 4 އަންހެން ދަރިންނާމެދު މާމަ ވިސްނަން ޖެހުނު ވިސްނުން އިންތިހާއަށް ބޮޑުވިއެވެ. ޒަމާނުގެ އާފާތްތަަކުން އެކުދިންގެ އަބުރު ހިމާޔަތް ކުރުމަށް ބޭނުންވިހިނދު އެވަރުދެރަ ދެއަތުގެ މުލައްދަނޑިއަށް އިތުރު ބާރެއް ލުމަށްފަހު ހިތްވަރާއެކު އަތުކުރި އޮޅާލިއެވެ. ދިރިއުޅެމުންދާ ގޭގެ ހާލަަތު ހުރިގޮތުން އެގޭގަ އެޢުމުރުގެ އަންހެން ކުދިންނަށް އެއްވެސް ރައްކާތެރިކަމެއް ނެތްކަންް އެނގުުމާެކު މާމަގެ ދެލޯ ފެންްކަޅިވިއެވެ. ނަމަވެސް ގޭގެ ހާލަަތު ރަނގަޅު ކުރެވޭނެ ފެންވަރެއް މާމަގެ ކިބައިގަ ނެތެވެ. އަދި އެފަދަ މަސައްކަތެއް ކުރަން އިސްނަގާނެ ފަންވަރެއް ވެސް އެހަށިގަނޑަކު ނެތެވެ.
ދުވާލުގެ ބުރަމަސައްކަތަށްފަަހު ރޭގަނޑު ކުދިންގެ ރައްކަލަކައްޓަކާ ފާރަވެރި ލޮލަކުން ބަލަމުން ދިޔައެވެ. ފެންލައިޓެއް ކުޑަދޮރެއް ނެތް އެކުޑަ ކުޑަ ގޭގެ ދެފަރާތުން ކަނޑާލެވިފައިވާ ދެދޮރައް ބަލާލަބަލާލަ މާމަަ އިނދެއެވެ. ގޭދޮރުމަތިންހިޔަންޏެއް ވިޔަސް ކެއްސާލާ، ނޫނީ ކަރުކެހިލާނެއެވެ.. ... މީ މާމަ އުޅެނީ ހޭލާކަން އަންގައި ދިނުމަށް އެޅޭ ރައްކާތެރިކަމުގެ ސިގަނަލެކެވެ.. އެދުވަހު އެސިގްނަލަކީ ވެސް އެކުދިންގެ ސަލާމަތަށްޓަކާ އެޅިފައިިވާ ދަގަނޑުގެ ސާލެކޭ އެއްފަދައެވެ.. މިޒަމާނުގެ ބަހުރުވައިން ނަމަ މާމަގެ ދެލޮލަކީ ސެކިއުރިޓީ ކެމެރާއެކޭ އެއްގޮތޭވެސް ބުނެވިދާނެއެވެ.
ދުވަސްތައް މަސްތަކަށް .. މަސްތައް އަހަރުތަކަށް ބަދަލުވަމުން ދެއެވެ. މާމަގެ ޢުމުރުން ދުވަސްވެ ގައިގެބާރު އިހުނަށްވުުރެ ވެސް ވަނީ ދައްވެފައެވެ. މުޅި ޢުމުރު ބުރަ މަސައްކަތްތުގަ އެއްވެސް އަރާމެއް އުފަލެއް ނެތި، ހަށިގަނޑައް ފައިދާހުރި ކާނާއެއް ބޭނު ނުކޮށް އުޅުމުގެ ސަބަބުން މާމަގެ ބަަލިހާލު އެއްދުވަުން އަނެއް ދުވަހަށް ދިޔައީ ބޮޑުވަމުންނެވެ. ޑޮކްޓަރީ ފަރުވާއަކުން ދިވެހި ބޭހަކުން މާމައަށް ކުޑަވެސް ލުޔެއް ނުލިބެއެވެ. މިގޮތައް އެތައް އަހަރެއްވެ އެންމެފަހުން މާމަ އެނދުމަތިކުރަން ޖެހުނެވެ. ނަމަވެސް މިއަދު މާމަގެ ގައިގާ ފިރުލާމަދޭނެ އެތައް ދަރިންނެއް އެބަތިއްބެވެ. މާމަގެންގުޅުނު ޔަތީމް ކުދިންކޮޅު މިއަދު އެތިބީ ބޮޑެތިވެފައެވެ. ﷲަ ގެ ރަޙުމަތާއެކު ކޮންމެ ކުއްޖަކީވެސް މިއަދު ވަކިއާއިލާ އެކެވެ، ދަރިންނާ ދަރިންގެ ދަރިން ވެސް މާމައާމެދު ކަންތައް ކުރަނީ ނުހަނު ލޯބިިންނެވެ. އެނދުމަތި ކުރެވިފައިވާ ބަލިމާމަގެ ކޮންމެކަމެއް ވެސް އެކުދިން ކުރަނީ އެކުދިންގެ އަމިއްލަ ކަމެއްކަމުގާ ދެކިގެނެވެ. މާމަގެ އެއްވެސް ކަމެއް އެމީހުނަކަށް ބުރައެއް ނޫނެވެ.
އެމީހުންގެ ހުރިހާ ވަގުތެއް އެމާމައަށްޓަކާ ހޭހަން ކުރުމަކީ އެމީހުންގެ އުފަލަކަށް ހަދައެވެ. ބަލިވެ އުންމީދު ގެއްލިފައިވާ މާމަގެ މޫނުމަތީގައިވަނީ ހިންހަމަޖެހުމެވެ. ސަބަބަކީ ކޮބާތޯއެވެ. މާމަގެ ޒިންމާ މާމައަށް އަދާކުރެވުނުކަމުގެ ޔަގީންކަން އޮތީމައެވެ. އެދުވުހު ބަލިއެނދުގަ އޮތް މާމައަށް މާމަގެ ޒިންމާ އަދާކުރުމުގަ ފަރުވާ ކުޑަކުރެވުނުނަމަ މިއަދު މާމަގެ ގައިގާ ފިރުމާލާ، މާމަ ފެންވަރުވަަދޭކަށް އެކުދިންނެއް ނުތިބޭނެއެވެ.. މިކަމަކީ ދިއްދޫގެ ރައްޔަތުން ޤަބޫލް ކުރާނެ ކަމެެކެވެ.. ސަބަބަކީ މީ ޙަޤިގީ ވާހަކައަކަށްވާތީއެވެ.
.
ވޭނުން ފުރިގެެންވާ ހަޅޭކެއްގެ އަޑާއެކު ބާރު ރުއިމެއްގެ އަޑުން މުޅިތަން ގުގުމާލިއެވެ. މިއަޑާއެކު ގެއްލިފައިވާ ޚިޔާލީ ދުނިޔެއިން ނަޖާހު ހޭލައްވާލިއެވެ. އެއަޑަކީ އޭނާގެ ކޮށްކޮމެންގެ ރުއިމުގެ އަޑުކަން އެނގުމާއެކު އެކުޑަަ ކުޑަ އާއިލާ ދިރިހުރުމުގެ ހުޅުކޮޅު އަބަދައްޓަކާ ނިވުނީކަން ނަޖާހުއަށް ޔަޤީންވިއެވެ. ތެދެކެވެ... އޭނާއަށް ހީކުރެވުނީ ހަމަ ރަނގަޅަށެވެ. އޭނާގެ މާމަަ ނިޔާވީއެވެ. އެފިރުމުންތަކާ ..... އެލޯބި އަބަދައްޓަކާ ގެއްލުނީއެވެ. ޤަބޫލް ކުރަން ކިތަންްމެ ބޭނުންްނުވިޔަސް މިއަދު މާމަ އެއޮތީ މަރުވެފައެވެ. ކުރިމަތިން ފެނިގެންްމިދަނީ ހުވަފެނެއްނަަމަައޭ ނަޖާހުގެ ހިތައް އެރިއެވެ. މުސްކުޅި ހާލުގަވެސް އަދިވެސް މާމަ ދުނިޔޭގެ ހުރުމަށް ހިތްއެދި އާދޭސް ކުރަމުން ދިޔައެވެ. އެހެންނަމަވެސް މީ ޤުދުރަތުގެ ނިޔާއެވެ. މިކަަމަކީ ބަަދަަލު ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ..
މާމަ ނިޔާވީ މަހިބަދޫގަ ކަމުން ހަށިގަނޑު މަހިިބަދޫ ސަހަރާއަށް ގެންދެވުމާއެކު ހިނެވުމުގެ މަސައްކަތް ފެށިގެންދިޔައެވެ. މާމަގެ މޫނު ދެއްކުމާއި ވަޅުލުމުގެ އެންމެހާ ކަމެއް ކުރަމުން ދިިޔައެވެ.
ކިތަންމެ އަސަރެއް ކުރިިޔަސް ހިތްވަރާއެކު މާމަގެ ޖަނާޒާާގައި ބައިވެރިވުމަށް ނަޖާހުއަށް މިއަދު ވަނީ މަޖުބޫރުވެފައެވެ. ކައިރީިގާތިިބި އޭނާގެ ކޮއްކޮމެންގެ ރުއިމާ، ގިސްލުމުގެ އަޑުން އޭނާގެ ހިތް ކުދިކުދިވަމުން ދިޔައެވެ. ވާނީވެސް އެހެންތާއެވެ. މިއަދު ފަސްދަށައްލާ ފޮރުވާލެވިގެން އެދަނީ އެކުދިންގެ މާމަ އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. އެކުދިންގެ މަންމައަކީވެސް ބައްޕައަކީ ވެސް މާމައެވެ. މިމަންޒަރު ދުއް ކޮންމެ މީހަކުގެ ލޮލުން ވެސް ކަރުނަ އަންނާނެއެވެ. މިހިތާމަވެރި ވަގުތުގައި ނަޖާހުގެ ލޮލުގާ ޖަމާވެފައިވާ ކަރުނަތައް އޭގެ އިންފަޅާލާ އެއްވެސް ހިފެހެއްޓުމެއްނެތި ފައިބަމުން ދިޔައެވެ. ނުރޯން ކިތަންމެ ހިތްވަރެއް ކުރިޔަސް ކެތްނުވީއެވެ. . އޭނާ ބޭނުންވަނީ ހިއްފުރޭވަރަށް ރޯލާށެވެ...މަރުވެފައިވާ މާމަަގެ މޫނުގައި އޭނާއަށް ބޮސްދެވުނެވެ.. އެތައްއިރަކު ރޮވުނެވެ... ގިސްލެވުނެވެ... މާމަގެ ވަކިވެދިއުމަކީ އެއާއިލާއަށް ލިބިގެންދިޔަ ފުން ހިތާމައެއް ކަމުގައި ބުނަމުން ދިޔައެވެ. މީހިތާމަވެރި މަންްޒަރެކެެވެ. މާމަގެ ޖަނާޒާގައި ބައިވެރިވި އެންމެންގެ ލޯތައް ކަރުނުން ފުރިގެން ދިޔައެވެ.... ކޮންމެމީހަކުވެސް އަވަސްވެގަތީ ނަޖާހުއަށް ވިސްނަ ދެވޭތޯއެވެ... މީރޯންވީ ވަގުތު ނޫންކަމާ، މިދަނޑިވަޅަކީ މާމައަށްޓަކާ ހެޔޮދުޢާ ކުރަންވީ ވަގުތުކަން ވިސްނަދެވޭތޯ މަސައްކަތް ކުރިއެވެ..
އެތައްބަޔަކުގެ ހިތްވަރު ބަސްތަކުން ހިތްވަރުލިބި ކެތްތެރިކަމާއެކު ނަޖާހު ކޮޮޅައް ތެދުވިއެވެ... ވަށައިގެން ތިބި އޭނާގެ ކޮށްކޮމެންގެ ރުއިމުގެ އަޑުން މުޅިތަންވަނީ ގުގުމާލާފައެވެ... އެކުދިންްގެ ހާލު ވަކިންބޮޑެވެ...ހިތްދަަތިކަަމުން ފުރިގެންދާ މިމަންޒަރު ބެލުމަށް ނުކުޅެދިފައިވާ ހާލުވަވެސް ނަޖާހު އޭނާގެ ކޮށްކޮ މެނަށް ވިސްނާ ދެވޭތޯ މައްސަކަަތް ކުރިއެވެ. މިވަގުތަކީ މާމަގެ ކައިރީގާ ތިބެ ރޯޯންވީ ވަގުތު ނޫޫންކަމާ، އެކަމުން މާމައަށް ލިބޭނީ އިތުުރު ވޭނެއްކަމަށް ވިސްނާދިނެވެ. އެހެންކަމުން ހުރިހާކުދިންްވެގެން މާމައަށް ހެޔޮދުއާ ކޮށްދިނުމަށް އެދެނެވެ. އެކުދިން މިއަދު މަހްރޫމްވެގެން އެދިޔައީ މާމަގެ ލޯބިން އެކަަނި ނޫންްކަަމާ، މަންމަ އެއްގެ ލޯތްބާއި، ބައްޕައެއްގެ ލޯބިންވެސް މަަހްްރޫމްވީކަން ނަޖާހުއަށް ވިސްނުނެވެ.. ނަމަވެސް ދުނިޔޭގައިވާ އެއްވެސް ކަމަަކީ އަބަދު އެއްގޮތެއްގަ ދެމިގެންދާނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. އަހަރެންމެގެ ޙައްޤުގަ މާމަ އެހާ ދުވަހު ދުނިޔޭގަ ލެހެއްޓެވި ކަމީ މާތްﷲަ އަށް ޝުކުރުކުރަން ޖެހޭނެ ކަމެއްކަން ބުނެދިނެވެ.
ޔަތީމް ކުދިންކޮޅު ބެލުމުގެ ބުރަ ޒިންބާ ﷲގެ ރަޙުމަތާއެކު މާމައެވަނީ އަދާކޮށްފައެވެ. އެނިޢުމަތް މާމައަށް މިންވަރު ކުރެއްވި ކަމަށްޓަކާ ނަޖާހު މާތް ﷲ އަށް ޝުކުރު އަދާކުރިއެވެ. މާމައަށް ސުވަަރުުގޭގެ މަތިވެެރި ނިޢުމަތް ލެއްވުމަށްއެދި ދުޢާކުރާހާލު ފަސްއެނބުރި އަދިވެސް އެއްފަހަަރު މާމަގެ މަހާނައަށް ބަލާލިއެވެ. ﷲ ގެ ރަޙުމަތާއެކު މާމައާ ނުލާ ދުނިޔޭގަ އުޅުމުގެ ހިިތްވަރު ހޯދާނަަމޭ ބުނަމުން އަބަަދުގެ އަބަދައް މާމަ ދޫކޮށްދިޔައެވެ. ރޮމުންނެވެ. ގިސްލަމުންނެވެ. މާމަގެ ވަކިވެދިއުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. ވަކިވެ ދިޔަޔަސް ދުނިޔެ ތިބިހާ ދުވަހަކު އެހަނދާންތަކެއް ނުފިލާނެއެވެ. އެސޫރަ ވާނީ ހިތުގާ ކުރެހި ބިންވަޅު ނެގިފައެވެ... ވަކިވެގެން އެދިޔައީ މީހާއެވެ... އެމީހާގެ ހަނދާންތައް ވަނީ އެކުގައެވެ.... އެހަނދާންތައް ވަކިވެގެނެއް ނުދާނެއެވެ.... ދުވަހަކުވެސް ނުދާނެއެވެ...
== ނިމުނީ ==
އެޑިޓަރުގެ ނޯޓް
މީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަޑުން މިރޯދަމަހު ގެެނެސްދޭ ކުރު ވާހަކަ މުބާރަތަށް ހުށައަޅާފައިވާ ވާހަކަތަކުގެ ތެރެއިން ވާހަކައެކެވެ. މި ވާހަކަ ލިޔުނީ ފާޠިމަތު ދިޔާނާ / ރޯޝަނީވިލާ އދ. ދިއްދޫ އެވެ. ވާހަކަ ހުށައަޅަދިނީ ނިޝާ ފަހުމީ ސ.ހިތަދޫ އަސްމާއެވެ. ރޭޑިއޯއިން މި ވާހަކަ ބްރޯޑްކާސްޓްކޮށްފައިވަނީ 30 ރަމަޟާން 1442 އެވެ.