ލުބްނާންގެ މުސްލިމުންގެ ނަސްލުހޭދު ކުރަން ޔަހޫދީން ހިންގަމުންދާ ލާއިންސާނީ ޖަރީމާތައް ހުއްޓުމަކަށް ގެނައުމަށް އެމެރިކާއިން ހުށަހަޅާފައިވާ ސުލްޙައިގެ އެއްބަސްވުމުގައިވާ ގިނަ ކަންކަމަށް ލުބްނާން ސަރުކާރާއި އެ ޤައުމުގެ މުޖާހިދުންގެ ޖަމާޢަތް، ޙިޒްބުاللهން އެއްބަސްވެއްޖެއެވެ. މި ކަން ހާމަ ކުރައްވާފައި ވަނީ، ލުބްނާންގެ ޤާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހުގެ ރައީސް ނަބީޙް ބައްރީގެ މުޝީރެއް ކަމުގައިވާ ޢަލީ ޙަސަން ޚަލީލެވެ.
ޙިޒްބުاللهއާއި ޔަހޫދީ ފައުޖާ ދެމެދު ޙަމަލާ ބަދަލު ކުރަން ފަށާފައި ވަނީ، ފަލަސްޠީނުގެ ޣައްޒާގެ މުސްލިމުންގެ ނަސްލުހޭދު ކުރަން ޔަހޫދީ ފައުޖުން މީގެ 13 މަސް ކުރިން ލާއިންސާނީ ޖަރީމާތަކެއް ހިންގަން ފެށުމާ ގުޅިގެންނެވެ. ޒަޔަނިސްޓު އިސްރާއީލުގެ ރަށްތަކާއި ޔަހޫދީ ފައުޖުގެ އަސްކަރީ މަރުކަޒުތަކަށް ޙިޒްބުاللهން ޙަމަލާ ދޭން ފަށާފައި ވަނީ ފަލަސްޠީނުގެ ރައްޔިތުންނާއި، އެ ޤައުމުގެ މިނިވަން ކަމަށް ޖިހާދު ކުރާ މުޖާހިދުންނަށް ވާގިވެރިވުމުގެ ގޮތުންނެވެ. އެ ޖަމާޢަތުގެ އަމާޒަކީ ޣައްޒާ ޢުދުވާން ހުއްޓުމަކަށް ގެނައުމަށް ޔަހޫދީންނަށް ބާރު އެޅުމެވެ.
ނަމަވެސް، ސެޕްޓެންބަރު 23ވަނަ ދުވަހު ޔަހޫދީ ފައުޖުން ވަނީ ލުބްނާންގެ މުސްލިމުން ޝަހީދުކޮށް ނެތިކޮށްލަން ލާއިންސާނީ ޖަރީމާތަކެއް ފަށާފައެވެ. އަދި، ވެރިރަށް ބައިރޫތާއި ދެކުނުގެ ރަށްތަކުގެ އިތުރުން އަލް-ބިޤާޢު ވާދީގެ ސަރަޙައްދުތަކަށް ބޮންއަޅަން ފަށާފައެވެ. އެއަށްފަހު، އޮކްޓޫބަރު 1ވަނަ ދުވަހު ޔަހޫދީ ފައުޖުގެ ނިރުބަވެރި ސިފައިން، ބަރުހަތިޔާރާއި އަސްކަރީ ޓޭންކުފަހަރާ އެކު ލުބްނާންގެ ދެކުނުގެ ރަށްތަކަށް އަރައިގަނެ، ޤަތުލުޢާންމު އިތުރަށް ފުޅާކުރިއެވެ.
މި ޢުދުވާންތައް ހުއްޓުމަކަށް ގެނައުމަށް އެމެރިކާއިން އެއްބަސްވުމެއް އެކުލަވައިލައި އޭގެ ދެލިކޮޕީ ބައްރީއާ ހިއްސާ ކޮށްފައި ވަނީ ހުސްވި ހަފުތާގައެވެ. އަދި، އެ ކަމާ ގުޅޭ ގޮތުން މަޝްވަރާ ކުރުމަށް، އެމެރިކާގެ ރައީސް ޖޯ ބައިޑަންގެ ޚާއްޞަ މަންދޫބު އަމޮސް ހޮކްޝަތެއިން ބައިރޫތަށް ވަޑައިގަންނަވަން އޮތީ ހަމަޖެހިފައެވެ. ޢުދުވާން ނިމުމަކަށް ގެނައުމަށް ދުނިޔޭގެ ކުރިމަތީގައި ބައިޑަން މަސައްކަތް ކުރައްވަމުން ގެންދެވި ނަމަވެސް، ޢުދުވާންތައް މެދުކެނޑުނަ ނުދީ ކުރިއަށް ގެންދިޔުމަށް ވެސް އެމެރިކާއިން ދަނީ އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދެމުންނެވެ. ޣައްޒާގެ އިތުރުން ލުބްނާންގެ މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް ޔަހޫދީން ހިންގަމުންދާ ލާއިންސާނީ ޢުދުވާނުގައި ބޭނުން ކުރަމުންދާ ނުރައްކާތެރި އަދި ފަނާކުރަނިވި ހަތިޔާރު، މެދުކެނޑުމެއް، ހައްދެއް ނެތި ޔަހޫދީންނަށް ފޯރުކޮށްދެމުން ދަނީ ބައިޑަންގެ ސަރުކާރުންނެވެ.
ޚަލީލް ވިދާޅުވީ، އެމެރިކާއިން ހުށަހަޅާފައިވާ ސުލްޙައިގެ އެއްބަސްވުމަށް ބައްރީ ލިޔުމުން ޖަވާބު ދެއްވާފައިވާ ކަމުގައެވެ. އަދި، ބައިރޫތުގައި ހުންނަވާ އެމެރިކާގެ ސަފީރަށް، ލުބްނާނާއި ޙިޒްބުاللهގެ ހުށަހެޅުންތައް ހިއްސާކޮށްފައިވާ ކަމުގައެވެ. އެމެރިކާއާއި ޔަހޫދީންނާ ދެމެދު ކުރަމުންދާ މަޝްވަރާތަކުގައި ޙިޒްބުالله ތަމްސީލު ކުރައްވަމުން ގެންދަވަނީ، އެ ޖަމާޢަތާ ގާތް ގުޅުންތަކެއް ބާއްވަވާ ބައްރީއެވެ. އެމެރިކާގެ ހުށަހެޅުންތަކަށް ޔަހޫދީން ވަކި ޖަވާބެއް ދީފައެއް ނެތެވެ.
"[އެމެރިކާގެ ހުށަހެޅުމަށް] ލުބްނާނުން ވާނީ ބިނާކުރަނިވި ޖަވާބެއް އަރުވާފައި. ލުބްނާނުން އިސްކަން ދީފައި ވާނީ [އދގެ ސަލާމަތީ މަޖިލީހުގެ] 1701 ނަންބަރު ޤަރާރު ތަންފީޒު ކުރުމަށް،" ޚަލީލް ވިދާޅުވިއެވެ. އޭނާ އިޝާރާތް ކުރައްވާފައި އެ ވަނީ ޙިޒްބުاللهއާ ދެކޮޅަށް ޔަހޫދީ ފައުޖުން ކުރަމުން ދިޔަ ހަނގުރާމަ ހުއްޓުމަކަށް ގެނައުމަށް 2006ވަނަ އަހަރު ސަލާމަތީ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށްފައިވާ ޤަރާރަކަށެވެ. އެއީ، ޔަހޫދީންގެ މަސްލަޙަތު ހިމާޔަތް ކުރުން އިސްކޮށްފައިވާ ޤަރާރެއްގެ ގޮތުގައި މަސްރަޙު ދިރާސާ ކުރާ ފަރާތްތަކުން ޤަބޫލު ކުރެއެވެ.
ސަލާމަތީ މަޖިލީހުގެ ޤަރާރުގައިވާ ގޮތުން، އިސްރާއީލާއި ލުބްނާން ގުޅޭ ސަރަޙައްދީ ރޮނގު ކައިރީގައި، ލުބްނާންގެ ފަޅީގައި ހަތިޔާރު ގެންގުޅުން މަނާވާނެއެވެ. އަދި، ސަރަޙައްދީ ރޮނގާއި ލައިޠާނީ ކޯރާ ދެމެދުގައިވާ ސަރަޙައްދުގައި އަސްކަރީ ހަރަކާތްތައް ހިންގުން ޙިޒްބުاللهއަށް ވެސް މަނާވާނެއެވެ. ސަލާމަތީ މަޖިލީހުގެ ޤަރާރު ތަންފީޒު ކުރުމުގެ ބާރު ދީފައި އޮތީ ލުބްނާންގެ އަސްކަރިއްޔާއަށެވެ. ނަމަވެސް، ޒަޔަނިސްޓު އިސްރާއީލުގެ ސަރަޙައްދީ ރޮނގު ބަލަހައްޓާ ސިފައިންނަށް ހަތިޔާރު ގެންގުޅުމާއި ބޭނުން ކުރުން ހުއްދަވާނެއެވެ.
މަސްރަޙު ދިރާސާ ކުރާ ފަރާތްތަކުން ޤަބޫލު ކުރާ ގޮތުގައި، އެމެރިކާގެ ހުށަހެޅުމަށް، އަދި ސަލާމަތީ މަޖިލީހުގެ ޤަރާރު ތަންފީޒު ކުރުމަށް ޔަހޫދީން ދެކޮޅު ހަދާނެއެވެ. ސަބަބަކީ، ޙިޒްބުاللهގެ މުޖާހިދުންނަށް ޙަމަލާ ދިނުމުގެ ނަމުގައި ލުބްނާންގެ ޢާންމު ރައްުޔިތުންނާ ދެކޮޅަށް ލާއިންސާނީ ޖަރީމާތައް ހިިންގުން ހުއްޓަައިލަން ޒަޔަނިސްޓުންގެ ހައްދުފަހަނަ އެޅި ބޮޑުވަޒީރު ބެންޖަމިން ނަތަންޔާހޫ ދެކޮޅު ހެދުމެވެ. އޭނާ ރުއްސަން އޭނާ ބޭނުންވާ ގޮތަކަށް އެމެރިކާއިން އެއްބަސްވުން ބަދަލު ކުރާނެ ކަމަށް މަސްރަޙު ދިރާސާ ކުރާ ފަރާތްތަކުން ދެކެއެވެ.
ޔަހޫދީން ބުނީ، ސަލާމަތީ މަޖިލީހުގެ ޤަރާރު މިހާތަނަށް ތަންފީޒު ކުރެވިފައި ނުވާ ކަމުގައެވެ. އަދި، އިސްރާއީލުގެ ސަރަޙައްދީ ރޮނގު ކައިރީގައި ޙިޒްބުاللهން އަސްކަރީ ހަރަކާތްތައް ހިންގަމުންދާ ކަމުގައެވެ. ޙިޒްބުاللهން ބުނީ، ލުބްނާންގެ ސިޔާދަތީ މިނިވަންކަމާއި އިސްތިޤުލާލަށް ބެލުމެއް ނެތި ޔަހޫދީ ފައުޖުގެ އަސްކަރީ މަތިންދާބޯޓުތަކުން ލުބްނާންގެ ވައިގެ ސަރަޙައްދަށް އެތެރެވުން ހުއްޓައިލަން ޖެހޭނެ ކަމުގައެވެ. ޚަލީލް ވިދާޅުވީ، އެމެރިކާގެ ހުށަހެޅުމަށް ނިރުބަވެރި ނަތަންޔާހޫ އެއްބަސްނުވެއްޖެ ނަމަ 100 އިތުރު މައްސަލައެއް ކުރިމަތިވެ، މަސްރަޙު އިތުރަށް ހޫނުވާނެ ކަމުގައެވެ.
ލުބްނާނުގެ މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް ހިންގަމުންދާ ޢުދުވާނުގައި ޝަހީދު ކޮށްލާފައިވާ ޢާންމުންގެ ޢަދަދު ވަނީ 3,516އަށް އުފުލިފައެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ގިނަ ޢަދަދެއްގެ އަންހެނުންނާއި ކުޑަކުދިން ހިމެނޭ ކަމުގައި ލުބްނާނުގެ ޞިއްޙަތާ ބެހޭ ވުޒާރާއިން ބުންޏެވެ. އަދި, ޒަޚަމު ކޮށްލާފައިވާ މީހުންގެ ޢަދަދު 14,929އަށް އަރައެވެ. ޔަހޫދީންގެ ޢުދުވާނުގައި ގެދޮރު ނެތިކޮށްލާފައިވާ މީހުންގެ ޢަދަދު 1.2 މިލިޔަނަށް އުފުލިފައިވާއިރު, އދން ބުނީ އޭގެ ތެރެއިން ގިނަ ޢަދަދެއްގެ ބަޔަކު މި ވަގުތު ދިރިއުޅެމުން ދަނީ މަގުތަކުގެ މަތީގައި ކަމުގައެވެ.