ލުބްނާންގެ މުސްލިމުންގެ ނަސްލުހޭދު ކުރަން ހިންގަމުން ދިޔަ ލާއިންސާނީ ޢުދުވާން ހުއްޓައިލުމަށް ވެފައިވާ އެއްބަސްވުމާ ޚިލާފަށް ޔަހޫދީ ފައުޖުން އެ ޤައުމުގެ ދެކުނުގެ ރަށްތަކަށް ނިރުބަވެރި ޙަމަލާތަކެއްދީ ނުވަ މީހުން ޝަހީދުކޮށްލައިފިއެވެ. ލުބްނާންގެ ދެކުނުގައި އޮތް ތަލޫސާއާއި ޙާރިސަށް ދީފައިވާ ޙަމަލާތަކުގައި ތިން މީހުން ޒަޚަމު ކޮށްލާފައިވާ ކަން ލުބްނާންގެ ޞިއްޙީ ޚިދުމަތްތެރިން ހާމަކުރިއެވެ. ލުބްނާންގެ ގިނަ ސަރަޙައްދުތަކަކަށް ޔަހޫދީ ފައުޖުން ބޮންއަޅާފައިވެއެވެ.
ލުބްނާންގެ މުޖާހިދުންގެ ޖަމާޢަތް، ޙިޒްބުاللهން ޒަޔަނިސްޓު އިސްރާއީލުގެ ރަށްތަކާއި ޔަހޫދީ ފައުޖުގެ ނިރުބަވެރި ސިފައިންނަށް ޙަމަލާ ދޭން ފަށާފައި ވަނީ 2023ވަނަ އަހަރުގެ އޮކްޓޫބަރު މަހުގެ 7ވަނަ ދުވަހު ޔަހޫދީ ފައުޖުން ފަލަސްޠީނުގެ ޣައްޒާގެ މުސްލިމުންގެ ނަސްލުހޭދު ކުރަން ލާއިންސާނީ ޖަރީމާތަކެއް ހިންގަން ފެށުމާ ގުޅިގެންނެވެ. ޙިޒްބުاللهގެ ޙަމަލާތަކުގެ އަމާޒަކީ، ފަލަސްޠީނުގެ ރައްޔިތުންނާއި، ފަލަސްޠީނުގެ މިނިވަން ކަމަށް ޖިހާދު ކުރަމުންދާ މުޖާހިދުންނަށް ވާގިވެރިވުމެވެ. އަދި، ޔަހޫދީންގެ ލާއިންސާނީ ޖަރީމާތައް ހުއްޓުވުމަށް ބާރު އެޅުމެވެ.
ނަމަވެސް، ޙިޒްބުاللهގެ ޙަމަލާތަކުގެ ބަދަލު ހިފުމުގެ ގޮތުން، އެ ޖަމާޢަތް ނައްތައިލުމުގެ ނަމުގައި ޔަހޫދީ ފައުޖުން ވަނީ ލުބްނާންގެ މުސްލިމުންގެ ނަސްލުހޭދު ކުރަން ވެސް ޤަތުލުޢާންމެއް ހިންގަން ފަށާފައެވެ. އަދި، ވެރިރަށް ބައިރޫތާއި ދެކުނުގެ ރަށްތަކުގެ އިތުރުން އަލް-ބިޤާޢު ވާދީގެ ސަރަޙައްދުތަކަށް ބޮންއަޅައި، ޢާންމުންގެ އެތަކެއް ހާސް ބަޔަކު ޝަހީދު ކޮށްލާފައެވެ. އެއަށްފަހު، އޮކްޓޫބަރު 1ވަނަ ދުވަހު ޔަހޫދީ ފައުޖުގެ އަނިޔާވެރި ސިފައިން ވަނީ ލުބްނާންގެ ދެކުނުގެ ރަށްތަކަށް އެއްގަމު މަގުން އަރައި، ޤަތުލުޢާންމު އިތުރަށް ފުޅާ ކޮށްފައެވެ. އެ ޢުދުވާންތައް މެދުކަނޑައިލާފައި ވަނީ ނޮވެންބަރު 27ވަނަ ދުވަހު ވެވުނު އެއްބަސްވުމެއްގެ ދަށުންނެވެ.
ލުބްނާންގެ ސަރުކާރުން ބުނީ، ޑިސެންބަރު 2ވަނަ ދުވަހު ވެސް ޔަހޫދީ ފައުޖުން އެ ޤައުމުގެ އެކި ސަރަޙައްދުތަކަށް ރަޙުމު ކުޑަ ޙަމަލާތަކެއް ދީފައިވާ ކަމުގައެވެ. އެ ދުވަހުގެ ޙަމަލާތަކުގައި 11 މީހުން ޝަހީދު ކޮށްލާފައިވާއިރު، އޭގެ ތެރޭގައި ލުބްނާންގެ ސަލާމަތީ ބާރުގައި ޚިދުމަތް ކުރާ ސިފައިންގެ މީހަކު ވެސް ހިމެނެއެވެ. ޙިޒްބުالله ބުނީ، ޙަމަލާ ބަދަލު ކުރުން މެދުކަނޑައިލުމުގެ އެއްބަސްވުމާ ޚިލާފަށް ޔަހޫދީ ފައުޖުން ލުބްނާނަށް ނުރައްކާތެރި ޙަމަލާތަކެއް ދެމުންދާ ކަމުގައެވެ.
ބައިރޫތުގެ ރައްޔިތުން ވެސް ބުނީ، ޔަހޫދީ ފައުޖުގެ އަސްކަރީ ޑްރޯންތަކުން އެ ރަށުގެ ވައިގެ ސަރަޙައްދުގައި އުދުހެމުންދާ ކަމުގައެވެ. ޔަހޫދީންގެ މި އަމަލުތަކާ ގުޅިގެން، ޙަމަލާ ބަދަލު ކުރުން މެދުކަނޑައިލުމަށް ވެފައިވާ އެއްބަސްވުމަށް ދެ ފަރާތުން ވެސް އިޙުތިރާމު ކުރުން ހުއްޓައިލުމުގެ ނުރައްކާ އޮތް ކަމުގައި މަސްރަޙު ދިރާސާ ކުރާ ފަރާތްތަކުން ޤަބޫލު ކުރެއެވެ. އެ އެއްބަސްވުމުގެ ދަށުން، ލުބްނާންގެ އެއްވެސް ސަރަޙައްދެއްގައި އަސްކަރީ ހަރަކާތްތައް ހިންގުމާއި، އެ ޤައުމަށް ޙަމަލާ ދިނުން ޔަހޫދީ ފައުޖަށް މަނާވާނެއެވެ. އަދި، ޒަޔަނިސްޓު އިސްރާއީލަށް އަމާޒުކޮށް ޙަމަލާ ދިނުން ޙިޒްބުاللهގެ މައްޗަށް މަނާކޮށްފައިވާއިރު، އެ ކަން ތަންފީޒު ކުރުމުގެ ޒިންމާ ވަނީ ލުބްނާންގެ އަސްކަރިއްޔާއަށް މަތިކޮށްފައެވެ.
ލުބްނާންގެ ދެކުނުގެ ރަށްތަކަށް ޔަހޫދީ ފައުޖުން ދީފައިވާ ނިރުބަވެރި ޙަމަލާތަކުގެ ރައްދުގައި ޙިޒްބުاللهން ވެސް ވަނީ ޒަޔަނިސްޓު އިސްރާއީލުން ވެރިވެގަނެފައިވާ ބިންތަކަށް ރޮކެޓު ޙަމަލާތަކެއް ދީފައެވެ. ޙިޒްބުاللهން ބުނީ، އެއީ ޔަހޫދީންގެ ޙަމަލާތައް ހުއްޓައިލުމަށް އިންޒާރު ދިނުމުގެ ގޮތުން ދީފައިވާ ޙަމަލާތަކެއް ކަމުގައެވެ. އެ ޙަމަލާތަކުގައި އެއްވެސް މީހެއްގެ ފުރާނައަށް ނުރައްކާވި ކަން ސާފެއް ނޫނެވެ.
ޙަމަލާ ބަދަލު ކުރުން މެދުކަނޑައިލުމުގެ އެއްބަސްވުމާ ޚިލާފަށް ޔަހޫދީ ފައުޖުން 54 ފަހަރު ލުބްނާނަށް ޙަމަލާ ދީފައިވާ ކަން އެ ޤައުމުގެ ޤާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހުގެ ރައީސް ނަބީޙް ބައްރީ ވެސް ހާމަކުރެއްވިއެވެ. އެ އެއްބަސްވުން އެކުލަވައިލުމުގައި ޙިޒްބުاللهއާ ގާތް ގުޅުންތަކެއް ބާއްވަވާ ބައްރީ ވަނީ އިސް ދައުރެއް އަދާ ކުރައްވާފައެވެ. ލުބްނާންގެ ދައުލަތުގެ މީޑިޔާ، އެންއެންއޭން ބުނީ، އެ ޤައުމުގެ ދެކުނުގައިވާ ބަޔިތު ލީފާއި ބިންތު ޖުބަޔިލަށް ވެސް ޔަހޫދީ ފައުޖުން އާޓިލަރީ ބަޑީގެ ޙަމަލާތަކެއް ދީފައިވާ ކަމުގައެވެ. އަދި، ޔާރޫނަށް ބަޑީގެ ޙަމަލާތަކެއް ދީފައިވާ ކަމުގައި ވެސް އެ މީޑިޔާއިން ރިޕޯޓު ކުރިއެވެ. އެ ޙަމަލާތަކުގައި އެއްވެސް މީހެއްގެ ފުރާނައަށް ނުރައްކާވެފައެއް ނެތެވެ.
އެއްބަސްވުމާ ޚިލާފުވެ، ލުބްނާންގެ ރަށްތަކަށް ޔަހޫދީ ފައުޖުން ދެމުންދާ ނިރުބަވެރި ޙަމަލާތައް ހުއްޓުވަން ފިޔަވަޅު އެޅުމަށް ބައްރީ ވަނީ ބައިނަލްއަޤުވާމީ މުޖުތަމަޢަށް ގޮވައިލައްވާފައެވެ. އެއްބަސްވުމަށް ޔަހޫދީން އަމަލު ކުރާކަން ކަށަވަރު ކުރުމުގެ ޒިންމާ މަތިކޮށްފައިވާ ފަސް ޤައުމު ހިމެނޭ ކޮމިޓީގައި އެމެރިކާއާއި ފަރަންސޭސިވިލާތް ހިމެނެއެވެ.
"އަޅުގަނޑުމެން މި ދަނީ ފަރަންސޭސިވިލާތާއި، އިސްރާއީލާއި ލުބްނާނާ އެކު، އެއްބަސްވުމާ ޚިލާފުވުންތައް ތަޙުޤީޤު ކުރަން މަސައްކަތް ކުރަމުން،" ބައްރީގެ ގޮވައިލުންތަކާ ގުޅޭ ގޮތުން ވާހަކަފުޅު ދައްކަވަމުން އެމެރިކާގެ ޚާރިޖީ ވުޒާރާގެ ތަރުޖަމާނު މެތިޔު މިލަރ ވިދާޅުވިއެވެ. މި ފަދަ އެއްބަސްވުމެއްގެ ފުރަތަމަ މަރުހަލާތަކުގައި ޙަމަލާތައް ބަދަލު ކުރުން މުޅިން ހުއްޓުމަކަށް ގެނައުމަކީ ދަތިކަމެއް ކަމުގައި ވެސް އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ.
ލުބްނާނުގެ މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް ހިންގަމުން ދިޔަ ޢުދުވާނުގައި ޝަހީދު ކޮށްލާފައިވާ ޢާންމުންގެ ޢަދަދު ވަނީ 3,823އަށް އުފުލިފައެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ގިނަ ޢަދަދެއްގެ އަންހެނުންނާއި ކުޑަކުދިން ހިމެނޭ ކަމުގައި ލުބްނާނުގެ ޞިއްޙަތާ ބެހޭ ވުޒާރާއިން ބުންޏެވެ. އަދި, ޒަޚަމު ކޮށްލާފައިވާ މީހުންގެ ޢަދަދު 15,859އަށް އަރައެވެ. ޔަހޫދީންގެ ޢުދުވާނުގައި ލުބްނާންގެ 1.2 މިލިޔަން މީހުންގެ ގެދޮރު ނެތިކޮށްލާފައިވެއެވެ.